یائسگی زودرس و سن یائسگی در زنان

معمولاً میانگین سن یائسگی در زنان به‌طور طبیعی در 51 سالگی است؛ اما در برخی زنان نیز ممکن است این اتفاق پیش از 40 سالگی بیفتد. در این حالت آن را یائسگی زودرس می‌نامیم. تصور بر این است که سنی که یائسگی زنان در آن آغاز می‌شود، عمدتاً توسط ژن‌هایشان تعیین می‌شود.

علت‌ها و دلایل یائسگی زودرس

 ژنتیک

اگر هیچ دلیل پزشکی واضحی برای یائسگی زودرس وجود نداشته باشد، اغلب علت در ژن‌هایتان نهفته است. محققین بر این عقیده‌اند که سن شروع یائسگی به‌احتمال‌زیاد موروثی است.

عوامل مربوط به سبک زندگی

سیگار کشیدن، به دلیل اثرات ضد استروژن سیگار، می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود. مطالعات متعددی نشان داده‌اند، احتمال اینکه افرادی که به‌طور منظم سیگار می‌کشند یا آن‌هایی که مدتی طولانی سیگار کشیده‌اند، یائسگی را زودتر از سنی که معمولاً در آن اتفاق می‌افتد، تجربه نمایند. به‌طور میانگین، افراد سیگاری یک تا دو سال زودتر از زنانی که سیگار نمی‌کشند شروع به یائسه شدن می‌کنند. شاخص توده بدنی (BMI) عامل احتمالی دیگری در یائسگی زودرس است. استروژن در بافت چربی ذخیره می‌شود. زنان خیلی لاغر، ذخیره استروژن کمتری دارند، که می‌تواند زودتر خالی شود. مطالعات دیگر نشان داده است که BMI بالاتر می‌تواند موجب شروع دیرتر از موعد یائسگی شود.

نقص‌های کروموزومی

نقایص خاصی در کروموزوم‌ها می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود. سندروم ترنر یکی از این بیماری‌ها است. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که دختری با یک کروموزوم ناقص متولد شود. زنان مبتلا به سندروم ترنر دارای تخمدان‌هایی هستند که عملکرد نامناسبی دارند، که اغلب منجر به ورود پیش از موعد آن‌ها به مرحله یائسگی می‌شود.

بیماری‌های خود ایمنی

یائسگی زودرس می‌تواند نشانه یک بیماری خود ایمنی باشد. این مسئله زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی به یک عضو از بدن حمله کند و آن را با یک مهاجم اشتباه بگیرد. التهاب ناشی از برخی بیماری‌های خود ایمنی، مثل بیماری تیروئید یا روماتیسم مفصلی، می‌توانند روی تخمدان‌ها تأثیر بگذارند. یائسگی زمانی آغاز می‌شود که تخمدان‌ها از کار بیفتند.

صرع

بیماری صرع یک حمله ناگهانی است که از مغز نشأت می‌گیرد. در تعدادی از مطالعات دریافتند که زنان مبتلا به صرع بیشتر مستعد ابتلا به نارسائی زودرس تخمدان (POF) هستند. POF می‌تواند منجر به یائسگی شود. یک مطالعه به‌طور خاص در گروهی از زنان مبتلا به صرع نشان داد که حدود 14 درصدِ آن‌ها، یائسگی زودرس را تجربه کردند، درحالی‌که این امر تنها برای 1 درصد از زنان کل جمعیت جهان اتفاق می‌افتد.

درمان‌های پزشکی که ممکن است به یائسگی زودرس منجر شود

• شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی لگنی برای سرطان. این درمان‌ها می‌توانند به تخمدان‌ها آسیب‌زده و منجر به توقف پریود شما شوند. تأثیراتی مثل مشکل در باردارشدن می‌توانند بلافاصله یا چند ماه بعد اتفاق افتند. احتمال ورود به یائسگی بستگی به نوع و میزان شیمی‌درمانی دارد که صورت پذیرفته است. همچنین، هرقدر یک زنان جوان‌تر باشد، احتمال اینکه یائسگی را تجربه نماید پایین‌تر خواهد بود.
• جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها. جراحی برداشتن هر دو تخمدان که اوفورکتومی دوجانبه نیز نام دارد، آناً منجر به یائسگی می‌شود. پریود زن پس‌ازاین جراحی متوقف‌شده و هورمون‌هایش به‌سرعت رها می‌شوند. او ممکن است بلافاصله نشانه‌های یائسگی، مثل گرگرفتگی و کاهش میل جنسی را بروز دهد.
• جراحی برای برداشتن رحم. برخی زنانی که هیسترکتومی (عملی که طی آن رحم برداشته می‌شود) انجام می‌دهند، قادر خواهند بود تخمدان‌هایشان را نگه‌دارند. این افراد به‌سرعت وارد یائسگی نمی‌شوند چراکه تخمدان‌هایشان به ساختن هورمون ادامه خواهند داد؛ اما ازآنجاکه رحمشان برداشته شده است، دیگر پریود نشده و نمی‌توانند باردار شوند. این افراد ممکن است دچار گرگرفتگی شوند، چراکه جراحی برخی مواقع می‌تواند روی جریان خون ورودی به تخمدان‌ها تأثیر بگذارد. بعدها، ممکن است این افراد یک یا دو سال پیش از زمانی که به‌طور طبیعی انتظار می‌رفت، یائسه شوند.

علائم و نشانه‌های یائسگی زودرس

 علائم یائسگی زودرس اغلب مشابه همان علائمی هستند که زنانی که متحمل یائسگی طبیعی می‌شوند، تجربه می‌کنند و شامل موارد زیرند:

• پریودهای نامنظم یا نداشتن پریود
• پریودهای شدیدتر یا خفیف‌تر از معمول
• گرگرفتگی (احساس ناگهانی گرما که در قسمت بالایی بدن منتشر می‌شود) . علت گرگرفتگی در زنان واکنش بدن به کاهش مقدار هورمون استروژن در بدن است که با نزدیک شدن یائسگی روی می‌دهد.

این علائم نشان می‌دهند که تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید می‌کنند. در کنار علائم گفته‌شده در بالا، برخی زنان ممکن است موارد زیر را نیز تجربه نمایند:

• خشکی واژن (همچنین ممکن است واژن نازک‌تر شده و انعطاف‌پذیریش کمتر شود)
• تحریک‌پذیری مثانه و وخیم‌تر شدن شرایط از دست دادن کنترل مثانه (بی‌اختیاری ادرار)
• تغییرات احساسی (زودرنجی، نوسانات خلقی، افسردگی خفیف)
• دهان، چشم، یا پوست خشک
• بی‌خوابی
• کاهش میل جنسی

علاوه بر علائمی که در بالا به آن اشاره شد، اگر سن شما پایین‌تر از 40 سال باشد و هرکدام از شرایط زیر را تجربه کنید، می‌بایست به پزشکتان مراجعه نمایید تا مشخص شود که آیا متحمل یائسگی زودرس شده‌اید یا خیر:

• تحت شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار گرفته باشید.
• شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان مبتلا به اختلالات خود ایمنی، مثل هیپوتیروئیدیسم، بیماری گریوز، یا لوپوس باشید.
• بیش از یک سال باشد که تلاش ناموفق برای بارداری داشته‌اید.
• مادر یا خواهرتان دچار یائسگی زودرس شده باشد.

تشخیص یائسگی زودرس 

 برای تشخیص یائسگی زودرس، به‌احتمال‌زیاد پزشکتان یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و برای رد احتمال سایر شرایط یا بیماری‌ها، مانند بارداری و بیماری تیروئید، از شما خون خواهد گرفت. او همچنین ممکن است دستور انجام یک آزمایش به‌منظور اندازه‌گیری سطح استرادیول در بدنتان را دهد. سطوح پایین استرادیول که یک شکل از استروژن است، می‌توانند نشان‌دهنده این باشند که تخمدان‌های شما در حال از کار افتادن می‌باشند. پایین‌تر بودن سطح استرادیول از 30 می‌تواند علامت این باشد که شما یائسه شده‌اید.

اما مهم‌ترین آزمایش مورد استفاده برای تشخیص یائسگی زودرس، آزمایش خون است که هورمون محرک فولیکول FSH را اندازه‌گیری می‌کند.

آیا مشکلات سلامتی دیگری وجود دارند که در یائسگی زودرس، روی زنان تأثیر بگذارند؟

 زنانی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند، مانند تمامی زنان یائسه، وقتی تخمدان‌هایشان تولید مقدار زیادی از استروژنشان را متوقف کنند، پایین آمدن سطوح این هورمون را تجربه خواهند نمود. سطح پایین استروژن می‌تواند منجر به تغییراتی در سلامتی عمومی یک زن شود و احتمال ابتلای او به بیماری‌های خاص، مانند پوکی استخوان، را افزایش دهد. سایر خطرهای مرتبط با کاهش استروژنی که سلامتی زنان را تهدید می‌کنند عبارت‌اند از افزایش ریسک سرطان‌های روده بزرگ و تخمدان، بیماری پریودنتال (بیماری لثه)، از دست دادن دندان و تشکیل آب‌مروارید.

به‌هرحال، زنانی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند، در مقایسه با زنانی که یائسگی طبیعی دارند، زمان بیشتری از زندگیشان را بدون مزایای حفاظتی استروژن تولیدشده در بدنشان، سپری می‌کنند. این امر، آن‌ها را بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات سلامتی گفته‌شده در بالا قرار می‌دهد.

درمان یائسگی زودرس

 علائم و خطرات یائسگی زودرس، دقیقاً مانند مسائل احساسی که از آن نشأت می‌گیرد، می‌توانند با روش‌های مشابه مورداستفاده در مورد یائسگی طبیعی، مدیریت شوند.